Türk Siyasal Yaşamı I (İttihat ve Terakki Dönemi) Ders Notları

İTTİHAT VE TERAKKİ

   İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında siyasal modernleşme ile otoriterleşmenin iç içe geçtiği bir dönemi şekillendirdi. 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla anayasal yönetime geçiş sağlanırken, kısa sürede parti - devlet ilişkisi güçlendi, merkeziyetçi ve milliyetçi politikalar ön plana çıktı. Bu dönem, hem fikir özgürlüğü ve siyasal çoğunluk arayışlarını hem de baskıcı uygulamaları barındırarak Cumhuriyet'e uzanan siyasal mirasın temelini oluşturdu. 

1. Tarihsel Arka Plan

    19. yüzyılın sonlarında Osmanlı'da anayasal yönetim talepleri artmış

 II. Abdülhamid'in istibdat yönetimi (1878 - 1908) baskıcı bir siyasal ortam yaratmıştı.

* Bu ortamda Genç Osmanlıların devamı niteliğindeki İttihat ve Terakki Cemiyeti, Meşrutiyet'in yeniden ilanı için örgütlendi.

* 1908'de II. Meşrutiyet ilan edildi; Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe girdi, Meclis-i Mebusan açıldı.

2. Siyasal Yapı ve Dönemin Gelişmeleri

2.1. 1908 - 1913: Meşrutiyetçi Dönem

* İttihatçılar başlangıçta anayasal yönetimi savundu; çok partili siyasal hayat oluştu.

* Ahrar Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası gibi muhalif partiler kuruldu.

* Basın özgürlüğü, siyasal tartışma ortamı ve fikir hareketleri canlandı.

2.2. 1913 - 1918: Otoriterleşme ve Tek Parti Dönemi

* Bab-ı Ali Baskını: 23 Ocak 1913 tarihinde gerçekleşen bu gelişme ile İttihatçılar iktidarı fiilen ele geçirdi.

* Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa'dan oluşan "Üç Paşalar" dönemi başladı.

* Muhalefet bastırıldı, sansür uygulandı ve siyasal alan daraltıldı.

2.3. İdeolojik Yönelimler

    Osmanlıcılık -> Türkçülük: 

* Başlangıçta Osmanlıcılık ve anayasal birlik savunulsa da Balkan Savaşları sonrası bu fikir zayıfladı.

* İttihat ve Terakki, Türkçülük ve milliyetçilik eksenine yöneldi.

* Ziya Gökalp gibi düşünürler, Türk kimliğini merkeze alan bir siyasal ideoloji geliştirdi.

    Merkeziyetçilik ve Bürokratik Devlet:

* Taşra yönetimi sıkı denetim altına alındı; valiler doğrudan merkeze bağlandı.

* Eğitim, sağlık, ulaşım gibi alanlarda modernleşme çabaları hızlandı.

* Bürokrasi, parti - devlet ilişkisi içinde şekillendi.

2.4. Dış Politika ve Savaşlar

* Balkan Savaşları (1912-1913): Osmanlı'nın Avrupa'daki son toprakları kaybedildi.

* I. Dünya Savaşı (1914-1918): Osmanlı Almanya'nın yanında savaşa girdi.

* Tehcir ve iç güvenlik politikaları: 1915 Ermeni Tehciri, dönemin en tartışmalı uygulamalarından biri oldu.

2.5. Siyasal Miras ve Etkileri

* İttihat ve Terakki, Cumhuriyet'in kurucu kadrolarının siyasal tecrübe kazandığı bir zemin sundu.

* Bürokratik modernleşme, merkeziyetçilik ve milliyetçilik Cumhuriyet dönemine miras kaldı.

* Ancak otoriterleşme, parti - devlet ilişkisi ve siyasal baskı mekanizmaları da bu mirasın bir parçasıydı.